Yazdığı yazı ve paylaşımlarla dikkatleri üzerine çeken ve Zongludaklılara tarih yaşatan Hayati Yılmaz Devrek’i konu aldı.
Hayati Yılmaz’ın “Devrek’in ismi nereden geliyor?” yazısıyla yine ilgi topladı.
İŞTE HAYATİ YILMAZIN YAZISI
“Devrek'in meşhur simidi gevrektir. Gevrek ile Devrek kelimesi arasında sadece bir harf değişikliği var. Tarihsel süreçte bir harfin değişmesi kadar normal bir şey yoktur. Aslında “gevrek” kırılgan, çabuk kırılan anlamındadır. “Erik Dalı gevrektir aman basmaya gelmez” ” türküsünde söylendiği gibi... “Çabuk Kırılır” dikkat et manasında.
Peki gerçekten böyle mi oldu. Devrek'in ismi simidinin gevrek olmasından mı geliyor ?
Türkçede kök hece önemlidir ama her zaman öyle olmuyor. Devrek'in dev ile alakası olamayacağı gibi. Devrek aslında devrilmekten gelebilir. Yani devir etmekten . Bölgenin geçiş yeri olduğu için. Devrek ten geçtikten sonra Mengen veya Bolu'ya geçiş .. Bugün Bolu dağları olarak bilinen Ova dağlarının geçiş noktası Devrek‘tir. Fatih Sultan Mehmet'in de ordusunu bölgeye getirirken tercih ettiği güzergahtır. Devrek aynı zamanda İpek Yolu’nun, Anadolu’dan geçen güzergahında bir bağlantı (geçiş) koludur. Peki gerçekten Devrek ismi geçiş noktası olmaktan mı geliyor ?
Devrek ismi ile alakalı tarihte bir kayıt daha vardır.
Tarihçi Muruc ez Zehep`in "Altın Bozkırlar" adlı kitabında, Filyos Çayı üzerinde, bölgede iki gezginden bahsederken çift başlı yılanın Devrak yılanı olarak bahsetmesi de , Devrek ismine yakın olmasından dolayı ismin buradan geldiği kanısı da yaratıyor. Fakat yılanın Devrek'te görülmesi , Devrek'in isminin yılandan aldığı değil de daha çok yılanın isminin Devrek'ten aldığı mantıklı geliyor.
Filyos Irmağı kumlarının altında yaşamış olan bu yılan, nehrin sahillerinde aniden ölen insanların çoğunun ölümüne neden olmuş . Devrek ismi bu yılandan mı geliyor ?
Devrek‘in Türklerden önce ismi ”Dadibra ” dır. Anadolu'da genelde Türklerin yerleşmesinden sonra isimler değiştirilmemiş bunun yerine Türkçeye evrilmiştir. Gerçekten Dadibra adı Devrek'e evrilmiş olabilir mi ?
Bir başka araştırma yazısına göre Devrek bir gün adı imiş. Pazartesi anlamına geliyormuş. Lakin Devrek’te önceden beri pazartesi kurulan pazarın bir sonucudur bu. Yani halk bazen yerleşim yerlerine pazar kurulduğu günün adını verdiği görülür. Mesela Gökçebey’de kurulan pazar yerinin adı Cuma’dır. Ama bu Gökçebey adının cuma anlamında olduğunu göstermez. Devrek’in anlamını da gün yapmaz. Mesela Perşembe beldesinin eski adı Zerzene’dir. Zerzene , Perşembe anlamında değildir. Zerzene arazi yapısı ile ilgilidir. Burada Perşembe günü kurulan pazara Perşembe denmesi ile zamanla ismi değişmiştir. Devrek’e Pazartesi denmesine ramen ismi değişmemiştir.
Halk arasında da bazı inanışlar vardır. Levrekten geldiğini düşünen de , deveden geldiğini söyleyen de var.
Bunlar bu zamana kadar okuduğum yazılarda geçen iddialar.
Fakat benim de bir iddiam var.
Genelde şehirlerimizin Anadolu'da aynı isimden bir çok yere verildiğini görürüz. Ya da başka versiyonu ile adlandırılmış. Bu bölgenin ağzı ile telaffuzu ile de alakalıdır.
Osmanlı Devleti'nin Kastamonu Eyaleti içinde iki tane Devrek ile ilgili yer adı var. Biri bizim Devrek diğeri de Kastamonu İline bağlı Devrekani ilçesidir. Devrekani İlçesinin tarihini incelediğimizde ilçenin isminin bölgede bulunan bir handan geldiği vurgulanıyor . Bu hanın ismi Devlet Hanı. Bu hanın ismi giderek bölge ağzı ile Devrekhanı ve Devrekani olarak günümüze geldiği görülüyor.
Bana bu çok daha mantıklı geldi.
Filyos Vadisi Osmanlı toprağı olduğunda Devrek , Hızırbeyli adını aldı. Çünkü bölgeyi Osmanlı komutanı ve Konuralp'in emrinde olan Hızır bey yönetiyordu. Devrek uzun yıllar bölgenin yönetim merkezi oldu. Dolayısı ile Hızır bey öldükten sonra Devlet kapısı olmaya devam etti. Hatta daha Osmanlı'nın son dönemlerine kadar adli mahkemeler bile Devrek'te görülmekteydi. Bu bakımdan bölge halkının burayı Devlet olarak görmesi normaldir.
1887 yılında Devrek ismi Hamidiye olarak değiştirildi. 1890'larda Hamidiye , II. Abdülhamid'in hafif askeri alayların ismi idi. Devrek'te askeri birliğin o zaman kurulduğu tahmin edilir. Fakat Abdülhamid tahtan indirildikten sonra 1910 yılında yeniden Devrek adını almıştı.”
