Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nden komşu ülkelere yayılan maymun çiçeği virüsü nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), harekete geçti. Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda’da da virüsün yayılması sonucu DSÖ, maymun çiçeği virüsü nedeniyle iki yıl içinde ikinci kez küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Bu salgınları durdurmak ve hayat kurtarmak için koordineli bir uluslararası müdahalenin şart olduğu açıktır” dedi.
The Sun'da yer alan habere göre; Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ndeki (Africa CDC) bilim insanları, yeni virüsün kıta genelinde hızla yayılmasıyla birlikte bu hafta alarma geçti.
2024'ün başından bu yana Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde (DRC) 13.700'den fazla vaka ve 450 ölüm görüldü. Virüsün daha ölümcül ve daha agresif türü olan ve daha önce maymun çiçeği olarak bilinen hastalık, şimdi Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti (CAR), Kenya ve Ruanda da dahil olmak üzere Afrika'nın 12 ülkesine yayıldı. Kongo Demokratik Cumhuriyeti, “klad 1a” adı verilen varyantıyla on yıllardır mücadele ediyor. Bu versiyonun daha ölümcül olduğu belirtiliyor; yetişkinlerde ölüm oranı yüzde 5, çocuklarda ise yüzde 10 civarında. Bir önceki versiyonda ise ölüm oranı yüzde 3 civarındaydı.
Salgının küresel sağlık acil durumu olarak etiketlenmesinin, hükümetleri daha hızlı harekete geçmeye ve etkilenen bölgelere hayati önem taşıyan tıbbi malzemeleri ve yardımı artırmaya iteceği belirtiliyor.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus uyardı: "Geçtiğimiz ay, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ne komşu olan ve daha önce MPOX vakası bildirmemiş dört ülkede, yani Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda'da 1b sınıfı virüse bağlı yaklaşık 90 vaka bildirildi. Ancak biz tek bir klad salgınıyla uğraşmıyoruz; farklı ülkelerde, farklı bulaşma yolları ve farklı risk düzeyleri olan, farklı klad salgınlarıyla uğraşıyoruz. Bu salgınları durdurmak, her zaman olduğu gibi, toplulukların merkezde olduğu, kişiye özel ve kapsamlı bir müdahale gerektirecek."
Ghebreyesus "Doğu ve Orta Afrika'da yayılan salgın ve Afrika içinde ve dışında daha fazla uluslararası yayılma potansiyeli ışığında, salgının uluslararası endişe yaratan bir halk sağlığı acil durumu olup olmadığı konusunda bana tavsiyelerde bulunması için Uluslararası Sağlık Tüzüğü uyarınca bu Acil Durum Komitesini topladım." dedi.
DSÖ'nün durumu "uluslararası düzeyde endişe verici halk sağlığı acil durumu" olarak nitelendirmesi, üye ülkeleri virüse karşı hazırlık yapmaya teşvik etmeyi amaçlıyor. Bu, aşıların ve tedavilerin daha fakir ülkelerle paylaşılmasını gerektirebilir.
"DERHAL ADIM ATILMAZSA KONTROLDEN ÇIKABİLİR"
Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi Başkanı Jean Kaseya, hastalığın kontrol altına alınması için derhal adım atılmazsa kontrolden çıkabileceği uyarısında bulundu. Kaseya, "Bu bildiri yalnızca bir formalite değil. Bu, harekete geçmeye yönelik açık bir çağrıdır. Artık tepkisel olma lüksümüzün olmadığının kabulüdür. Bu tehdidi kontrol altına almak ve ortadan kaldırmak için çabalarımızda proaktif ve agresif olmalıyız" dedi.
Afrika dışındaki sağlık yetkilileri de salgının daha fazla yayılma riskini değerlendirmek amacıyla durumu takip edecek. Pandemi ve Afet Yönetim Merkezi'nden Prof. Marion Koopmans, virüsün Avrupa'ya gelme riskinin "küçük ama mümkün" olduğunu söyledi. Uzmanlar daha önce Sun'a hastalığın uluslararası seyahatler yoluyla kolayca yayılabileceğini söylemişti.
MAYMUN ÇİÇEĞİ (MPOX) NASIL BİR VİRÜS?
Mpox, grip benzeri semptomlara ve iltihap dolu lezyonlara neden olan viral bir enfeksiyondur. Birkaç yıl öncesine kadar vakaların çoğu Orta ve Batı Afrika'da bildiriliyordu. Ancak 2022 yılında, klad 2 adı verilen bir mpox türü, İngiltere de dahil olmak üzere 100'den fazla ülkeye ulaşan küresel salgını tetiklediğinde, DSÖ halk sağlığı acil durumu ilan etti.
Nisan ayında, bilim insanlarının Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki küçük bir maden kasabası olan Kamituga'da "pandemi potansiyeli" olan, yakalanması daha kolay yeni bir mpox türü bulmasıyla alarm zilleri çalmıştı. Ülkenin doğusunda son dönemde görülen vaka artışının arkasında "klad 1b" adı verilen yeni virüs bulunuyor.
YALNIZCA DOKUNMA YOLUYLA YAYILDIĞI VAKALAR DA VAR
-
grupta olduğu gibi, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki yeni enfeksiyonların çoğunun cinsel yolla bulaştığı görülüyor. Ancak okullarda ve iş yerlerinde yalnızca dokunma yoluyla yeni virüsün yayıldığı vakalar da görüldü.
Küresel hayır kurumu Wellcome'un uzmanı Josie Golding, "Salgın hastalıklar küresel çapta sağlık ve sağlık eşitliğine tehdit oluşturuyor. Mpox, Batı ve Orta Afrika toplumlarını onlarca yıldır etkiliyor ve ancak 2022'deki salgınla birlikte Avrupa ve Kuzey Amerika'da küresel ilgi gördü. Afrika'daki vaka sayısındaki artış, Mpox'un devam eden ve artan tehdidini ortaya koyuyor. Hastalıkların daha da artmasını ve sınırları aşmasını beklemeden harekete geçmeliyiz. Etkili salgın kontrolü, yerel ve ulusal hükümetlerden, kamu ve özel sektörden fon sağlayıcılara, düzenleyicilere ve STK'lara kadar dünya çapında sürdürülebilir ve koordineli çabalar gerektirir." dedi.
NBC News'te yer alan haberde; mpox'un iki ayrı viral kladı olduğu, her iki versiyon da enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla veya enfekte hayvanlarla veya kontamine materyallerle doğrudan temas yoluyla yayılabildiği belirtildi.
"BULAŞICILIĞI OLAN KİŞİLERİN BİR UÇUŞA BİNİP BUNU BAŞKA YERLERE BULAŞTIRMASI OLDUKÇA OLASI"
The Sun'da yer alan habere göre; daha önce küresel salgınla mücadele için aşı ve tedaviler kullanılmıştı ancak Kongo da dahil olmak üzere birçok ülkede bunlar bulunmuyor. Yetkililer, bu ayın başlarında, Avrupa'ya sık sık direkt uçuşların düzenlendiği uluslararası bir havalimanına sahip olan büyük şehir Goma'ya ulaştığını bildirdi. Küresel sağlık uzmanı ve ABD'li Ginkgo Biosecurity şirketinin kıdemli yöneticisi Ben Oppenheim daha önce Sun'a yaptığı açıklamada, "Patojenler sınır tanımıyor" demişti. "Goma önemli bir bölgesel geçiş noktasıdır ve bu durum virüsün bölgesel ve potansiyel olarak küresel çapta, Avrupa ve İngiltere de dahil olmak üzere yayılma riskini artırmaktadır" ifadelerini kullanmıştı.
Oxford Üniversitesi'nde küresel sağlık araştırmaları profesörü olan Trudie Lang, "Enfeksiyonu olan ve bulaşıcılığı olan kişilerin bir uçuşa binip bunu başka yerlere bulaştırması oldukça olası" dedi.
MAYMUN ÇİÇEĞİ (MPOX) VİRÜSÜNÜN BELİRTİLERİ
Mpox hastalığının belirtileri arasında ateş, solunum sorunları, kas ağrıları ve şişmiş lenf düğümleri yer alabilir. Ellerde, ayaklarda, göğüste, ağızda veya cinsel organlarda döküntüler de görülebilir.
2022'DE YAKALANMIŞTI: BAŞTA MAYMUN ÇİÇEĞİNİ COVİD SANMIŞTIM, HİÇ BU KADAR ACI ÇEKMEMİŞTİM
2022 yılında MPOX'a yakalanan bir adam, hayatından endişe etmesine neden olan dayanılmaz semptomlar yaşamadan önce ilk önce Covid olduğuna inanmıştı.
35 yaşındaki yardım kuruluşu çalışanı Harun Tulunay, yaklaşık iki hafta boyunca hastanede kalmasına neden olan aşırı semptomlar yaşadı. Londra'da yaşayan Tulunay, ilk olarak 2022 yılının Haziran ayı başlarında yüksek ateş, titreme ve kas ağrıları gibi grip benzeri semptomlar göstermeye başladı. The Sun'a yakın zamanda Covid'e yakalandıktan sonra virüsü tekrar kaptığına "ikna olduğunu" söyledi. "Ancak yaptığım her test negatif çıktı." dedi. Birkaç gün sonra yardım kuruluşu çalışanı vücudunda alerjik reaksiyona benzeyen kırmızı ve beyaz renkli döküntüler oluştuğunu ve bunun "internet üzerinde gördüğünüz maymun çiçeği resimlerine hiç benzemediğini" söyledi. Birkaç gün sonra burnunda ağrısız bir nokta fark etti, bunun sivrisinek ısırığı ya da sivilceye benzer bir şey olduğunu düşündü.
Harun cinsel sağlık alanında çalışıyordu, dolayısıyla maymun çiçeği hastalığı ve belirtileri konusunda oldukça bilgili, ancak hastalığın kızarıklığına veya lekesine daha önce rastlamamıştı ve bu nedenle hastalığa yakalanabileceğini düşünmüyordu. Birkaç gün sonra, Harun'un ateşi 40C'ye ulaştığında sağlığı kötüye gitti. "Hiçbir ağrı kesici ağrıyı hafifletemezdi" dedi. İşte bu sırada Harun'un bademcikleri şişmeye ve boğazı çok ağrımaya başladı. "Nefes alamıyordum, yutamıyordum, konuşamıyordum" dedi. "Hastaneyi arayıp acı içinde ağladığımı çok net hatırlıyorum." Harun en sonunda hastaneye sevk edilerek izole edildi. Testler maymun çiçeği hastalığına yakalandığını doğruladı ve ancak o zaman maymun çiçeği hastalığıyla ilişkilendirilen lezyonlar ellerinde, bacaklarında ve ayaklarında ortaya çıkmaya başladı. "Boğazım tıkanmıştı" diyen adam, burnundaki yaranın büyüdüğünü ve enfeksiyon kaptığını anlattı. "Hastane odamda tek başıma öleceğimden korkuyordum" dedi. "Hayatımda hiç bu kadar acı çekmemiştim. Bir su şişesine baktığımı ve onu içemediğim için ağladığımı hatırlıyorum" diye ekledi. Harun artık tamamen iyileşti.
HASTALIK NASIL BAŞLAR?
NBC News'te yer alan habere göre ise mpox genellikle suçiçeği, frengi veya uçuğa benzeyen bir döküntüyle başlar. Döküntü genellikle ciltte küçük şişliklere, ardından beyazımsı sıvıyla dolu kabarcıklara ilerler. Hastalığa genellikle ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, düşük enerji ve şişmiş lenf düğümleri eşlik eder. ABD'de mpox için bir aşı mevcut ancak DRC'de genel olarak mevcut değil.
